مولتی متر چیست و چه کاربرد و انواعی دارد؟ روش استفاده از مولتی متر

مولتی‌متر یکی از ابزارهای حیاتی در حیطه‌ی کاری کسانی است که با برق و وسایل برقی سروکار دارند. مولتی متر می‌تواند فاکتورهایی مثل آمپر، ولتاژ، اهم، مقاومت، ظرفیت خازن و... را اندازه‌گیری کرده و همچنین سالم یا معیوب بودن دستگاه الکتریکی، برد و ماژول الکترونیکی را برای ما مشخص کند؛ به عبارتی دیگر مولتی متر می‌تواند تمام اتفاقاتی را که در یک مدار الکترونیکی رخ می‌دهد به ما نشان ‌دهد.

© هرگونه برداشت از داده‌های مجله فروهر تنها با ذکر نام فروهرالکترونیک و لینک مطلب به عنوان منبع مجاز است.

ولت‌متر اومتر چیست؟

این ابزار سنجش به نوعی هم‌زمان کار سه وسیله‌ی اهم متر، ولت متر و آمپر سنج را انجام می‌دهد؛ به طوری که گاهی به ولت‌متر آومتر نیز می‌گویند. آومتر ترکیبی از حروف اول کلمه‌های آمپر، ولت و اهم است. همچنین برخی از ماژول‌ها هستند که به صورت دیجیتال ولتاژ و آمپر را نشان می‌دهند برای نمونه ماژول ولت‌متر آمپرمتر

مدل‌های مختلف مولتی‌متر

با اینکه مدل‌های متفاوتی از مولتی‌متر وجود دارد ولی در واقع پایه‌ی کار همه‌ی آن‌ها یکی است. به طور کلی مولتی‌مترها به دو دسته‌ی آنالوگ و دیجیتال قابل دسته بندی هستند که در مدل‌های مختلفی مثل رومیزی، پرتابل، قلمی، جیبی و ... طراحی و ساخته می‌شوند.

مولتی‌مترهای آنالوگ

مولتی‌مترهای آنالوگ یا عقربه‌ای تقریبا دیگر از رده خارج شده‌اند و جای خود را به مولتی‌مترهای دیجیتال داده‌اند. در مولتی‌مترهای آنالوگ مقدار کمیت مورد نظر از طریق یک عقربه نشان داده می‌شود.

لینک: خرید انواع مولتی متر

مولتی‌متر دیجیتال  یا DMM

این نوع از مولتی‌مترها دارای صفحه‌ی نمایشگر هستند و کمیت مورد نظر را به صورت عدد و رقم نشان می‌دهند. مهم‌ترین قسمت‌های اصلی در یک مولتی‌متر دیجیتال عبارتند از: پراب‌ها، پورت‌ها، صفحه‌ی دیجیتال، گردونه‌ی قابل چرخاندن (سلکتور) و صفحه‌ی دیجیتال که در ادامه آن‌ها را شرح می‌دهیم.

لینک: یک نمونه مالتی متر دیجتال DT33D

پورت‌ها Ports

هر مولتی‌متر ‌برای اندازه‌گیری کمیت‌های متفاوت دارای چند پورت است؛ پورت  COM که پراب سیاه رنگ به آن متصل می‌شود، پورت اندازه‌گیری جریان که اغلب با علامت اختصاری AmAµ نشان داده می‌شود؛ پورت اندازه‌گیری جریان‌های بزرگ که با علامت اختصاری A 10 نشان داده می‌شود؛ پورت اندازه‌گیری ولتاژ و مقاومت و تست اتصالات که اغلب با علامت اختصاری vΩ نشان داده می‌شود.

پراب Prob

مولتی‌مترها اغلب دو پراب به رنگ‌های قرمز و مشکی دارند که پراب مشکی معمولا به پورت COM و پراب قرمز به پورت‌های دیگر وصل می‌شود. پراب‌های سوزنی برای تست قطعه‌های smd بکار برده می‌شوند و پراب‌های‌ های (high)  ولتاژ برای تست سطح ولتاژهای بالا قابل کاربرد هستند. پراب تضعیف کننده یا تقسیم کننده ولتاژ 1 به 100، در زمان‌هایی که می‌خواهیم ولتاژی بالاتر از 1000 ولت را اندازه‌گیری کنیم قابل استفاده هستند. لینک: یک نمونه پراب مولتی متر 10A

مولتی متر رومیزی

این مدل از مولتی‌مترهای دیجیتال که اغلب در آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شوند دارای دقت بالایی در اندازه‌گیری هستند.

مولتی متر انبری

این نوع مولتی‌متر دیجیتالی دارای یک انبر یا چنگک است که باعث می‌شود برای اندازه‌گیری جریان برخلاف مولتی‌مترهای معمولی، نیازی به سری کردن مولتی متر با المان‌های مورد نظر نباشد.

آموزش روش کار با مولتی‌متر

چطور وجود اتصال الکتریکی  در وسیله‌ی برقی را با مولتی‌متر بسنجیم؟ اگر در مدار الکتریکی وسیله‌ی برقی مورد استفاده‌ی شما بین اتصالات قطعی وجود داشته باشد، جریان برق به همه‌ جای وسیله‌ی برقی نمی‌رسد و در نتیجه قادر به کار کردن نیست. شما می‌توانید با استفاده از مولتی‌تر به راحتی از وجود قطعی در اتصالات آگاه شوید. برای انجام این تست دستگاه حتما باید خاموش باشد،

دوشاخه‌ی آن در پریز نباشد و همچنین هیچ باتری روی دستگاه نباشد. حالا پراب قرمز را به پورت vΩ و پروب سیاه را به ورودی COM وصل کنید و سر دیگر پراب‌ها را به مدار دستگاه وصل کنید. اگر مولتی‌متر شما آیکونی شبیه به موج صوتی دارد، سلکتور را روی این حالت قرار دهید؛ اگر اتصال در دستگاه شما وجود داشته باشد مولتی‌متر بوق ممتد می‌زند ولی اگر اتصالی در مدار نباشد مولتی‌متر بوق نمی‌زند یا بوق آن ممتد نیست.

اندازه‌گیری ولتاژ با استفاده از مولتی‌متر

هر دو ولتاژ AC و DC با مولتی‌متر قابل اندازه‌گیری هستند. برای اندازه‌گیری ولتاژ DC سلکتور مولتی‌متر را روی علامت V‌ قرار دهید و برای اندازه‌گیری ولتاژ AC سلکتور را روی علامتṼ قرار دهید.  فیش پراب قرمز رنگ را به ورودی vΩ وصل کنید و سر دیگر آن را به ترمینال مثبت و سر پراب مشکی را به ترمینال منفی دستگاه وصل کنید؛ به یاد داشته باشید که مولتی‌متر را به صورت موازی به مدار وصل کنید. عددی که نمایشگر نشان می‌دهد، مقدار ولتاژ است.

روش اندازه‌گیری جریان با استفاده از مولتی‌متر

برای اندازه‌گیری جریان مولتی‌متر باید به صورت سری در مدار قرار گیرد. سلکتور را روی علامت ولتاژ قرار دهید. پراب مشکی را به ترمینال منفی و پراب قرمز را به ترمینال Ma یا A وصل کنید و جریان را اندازه‌گیری کنید. دقت داشته باشید که هنگام اندازه‌گیری جریان‌های بالا اگر مولتی‌متر شما استاندارد نباشد، ممکن است دچار شک الکتریکی شده و به شدت آسیب ببیند.

روش اندازه‌گیری مقاومت با استفاده از مولتی‌متر

برای اندازه‌گیری مقاومت یک دستگاه ابتدا باید پراب سیاه رنگ را به پورت COM و پراب قرمز رنگ را به پورتی که علامت V/F/Ω دارد وصل کرده و سلکتور را روی علامت Ω تنظیم ‌کنیم و سپس مقدار مقاومت را اندازه‌ ‌بگیریم. ممکن است در برخی از مولتی‌مترها روی این قسمت از سلکتور اعدادی مثل 200، 20K، 2M و ... نوشته شده باشد. هر کدام از این اعداد نمایانگر میزان مقاومتی است که مولتی‌متر می‌تواند نشان دهد؛

برای مثال عدد 200 به این معنی است که مولتی‌متر شما مقاومت‌های بین صفر تا 200 اهم را می‌تواند نشان دهد و یا عدد 20K به این معنی است که مولتی‌متر شما مقاومت‌های بین صفر تا 20 کیلو اهم را می‌تواند نشان دهد. اگر مولتی‌متر نتواند مقاومت دستگاه را اندازه‌گیری کند عدد 1 را نشان خواهد داد در نتیجه باید جای سلکتور را تغییر دهید؛ ولی اگر مولتی‌متر شما در همه‌ی حالت‌ها باز هم عدد یک را نشان دهد به این معنی است که مشکلی درخصوص مقاومت در دستگاه شما وجود دارد.

حروف K، M و m روی مولتی‌متر به ترتیب به معنی کیلو، مگا و میلی است. اگر در کنار عدد نشان داده شده علامت k نیز نوشته شده بود، یعنی باید عدد را در 1000  ضرب کنید؛ اگر علامت M در کنار عدد نوشته شده بود باید آن را در 1000000 ضرب کنید و اگر حرف m در کنار عدد نوشته شده بود باید آن را در 0.001  ضرب کنید.

مولتی متر RMS و True RMS چه تفاوتی با هم دارند؟

خروجی که اغلب مولتی‌مترها نشان می‌دهند بر اساس میانگین چند نمونه جریان و ولتاژ است؛ به عبارت دیگر برق شهری AC در یک ثانیه نزدیک به 50  بار از سطح ولتاژ صفر به بالاترین مقدار مثبت و از سطح ولتاژ صفر به پایین‌ترین سطح منفی می‌رسد به همین دلیل مولتی‌متر بجای نشان دادن لحظه‌ای تمام این تغییرات، متوسط یا میانگین سطح ولتاژ این مقادیر را محاسبه کرده و به شما نشان می‌دهد.

پس هنگامی‌که در یک دستگاه الکتریکی ولتاژ و جریان نوسان زیادی داشته باشد، یا شکل موج خروجی دارای اعوجاج باشد مولتی‌مترهایی که بر اساس RMS یا همان میانگین‌گیری کار می‌کنند، قادر به نشان دادن مقدار دقیق کمیت‌ ها نیستند؛ اما مولتی‌مترهای True RMS می‌توانند مقدار دقیق و واقعی جریان و ولتاژ را محاسبه کنند و همچنین اندازه‌ی دقیق کمیت‌ها را در زمانی که برق شما موج‌هایی غیر سینوسی مثل موج مربعی یا مثلثی دارد را محاسبه می‌کنند. این مدل از مولتی‌مترها معمولا برای اندازه‌گیری کمیت‌ها در سیستم‌های ولتاژ پایین، دیمرهای کنترل، موتورهای صنعتی و ... پرکاربرد هستند.

 رنج یا گستره‌ی مولتی‌متر چیست؟

منظور از گستره‌ی مولتی متر در واقع تعداد عددهایی است که مولتی‌متر شما می‌تواند روی صفحه‌ی نمایشگر نشان دهد. واژه‌های رنج، بازه و شمارش نیز گاهی به جای واژه‌ی گستره مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولا گستره‌ی مولتی‌مترها برابر با یکی از دو مقدار 1.999± یا 19.999± است.

 امپدانس ورودی مولتی‌متر چیست؟

در زمان وصل کردن مولتی‌متر به مدار الکتریکی بخشی از جریان برق در خود مولتی‌متر جریان پیدا می‌کند؛ گاهی اوقات ممکن است مقدار این جریان خیلی زیاد باشد و در نتیجه اندازه‌گیری کمیت‌ها در مولتی‌متر با خطا انجام می‌گیرد، همچنین این جریان تاثیر منفی روی خود مدار می‌گذارد؛ از این رو امپدانس ورودی مولتی‌متر یا همان مقاومت آن باید بالا باشد. معمولا اگر مولتی‌متر شما بی‌کیفیت نباشد، مقدار امپدانس آن بیشتر از یک مگا اهم است که این مقدار برای اندازه‌گیری مناسب است.

منظور از مولتی‌متر اتورنج Auto Range چیست؟

در مولتی‌مترهایی که  اتورنج نیستند، لازم است که شما برای اندازه‌گیری کمیت‌های مختلف، مقدار حدودی هر کمیت را روی دستگاه الکتریکی خود بدانید و آن را روی مولتی‌متر تنظیم کنید ولی در مولتی‌مترهای اتورنج این کار به صورت اتوماتیک اتفاق می‌افتد؛ مثلا اگر قرار است شما ولتاژی برابر با 10 ولت را اندازه‌گیری کنید باید سلکتور مولتی‌متر را روی ولتاژ 20 ولت قرار دهید که در مولتی‌مترهای اتورنج شما نیازی به این تنظیمات ندارید.